Emerytury międzynarodowe - umowy bilateralne
Umowy bilateralne o zabezpieczeniu społecznym to kluczowe instrumenty prawne, które umożliwiają przenoszenie praw emerytalnych między krajami. Dzięki nim osoby pracujące w różnych państwach mogą łączyć okresy składkowe i otrzymywać emerytury proporcjonalne do przepracowanych lat.
Czym są umowy bilateralne?
Umowy bilateralne o zabezpieczeniu społecznym to międzynarodowe porozumienia między dwoma krajami, które regulują:
- Koordynację systemów emerytalnych
- Sumowanie okresów składkowych
- Zasady przyznawania świadczeń
- Procedury administracyjne
- Wymianę informacji między instytucjami
Polska sieć umów bilateralnych
Polska ma podpisane umowy o zabezpieczeniu społecznym z następującymi krajami:
Ameryka Północna
- Stany Zjednoczone - obowiązuje od 2009 roku
- Kanada - obowiązuje od 2009 roku
Oceania
- Australia - obowiązuje od 2007 roku
Azja
- Korea Południowa - obowiązuje od 2009 roku
- Japonia - negocjacje w toku
Kraje byłego ZSRR
- Ukraina - obowiązuje od 2004 roku
- Białoruś - obowiązuje od 2005 roku
- Rosja - obowiązuje od 2007 roku
- Mołdawia - obowiązuje od 2014 roku
Inne kraje
- Indie - negocjacje w toku
- Chiny - rozmowy wstępne
- Brazylia - planowane negocjacje
Główne zasady umów bilateralnych
Zasada równego traktowania
Obywatele każdego z krajów są traktowani tak samo jak obywatele drugiego kraju w zakresie:
- Dostępu do świadczeń
- Warunków nabywania praw
- Procedur administracyjnych
- Wysokości świadczeń
Sumowanie okresów
Okresy składkowe z obu krajów są sumowane w celu:
- Spełnienia minimum emerytalnego
- Nabycia prawa do emerytury
- Ustalenia wysokości świadczenia
- Kwalifikacji do świadczeń specjalnych
Proporcjonalność świadczeń
Każdy kraj wypłaca emeryturę proporcjonalną do:
- Długości okresów składkowych
- Wysokości opłacanych składek
- Zasad obowiązujących w danym kraju
Jak działają umowy w praktyce
Przykład: Polska - USA
Osoba pracująca 15 lat w Polsce i 20 lat w USA:
- Złożenie wniosku w jednym z krajów
- Weryfikacja okresów w obu krajach
- Ustalenie prawa do emerytury (łącznie 35 lat)
- Obliczenie emerytury polskiej za 15 lat
- Obliczenie emerytury amerykańskiej za 20 lat
- Wypłata dwóch oddzielnych emerytur
Przykład: Polska - Kanada
Kanadyjski system emerytalny składa się z kilku części:
- OAS (Old Age Security) - emerytura podstawowa
- CPP (Canada Pension Plan) - emerytura składkowa
- QPP (Quebec Pension Plan) - dla prowincji Quebec
Procedury administracyjne
Gdzie składać wniosek
Wniosek można złożyć:
- W kraju zamieszkania
- W kraju ostatniego zatrudnienia
- W kraju obywatelstwa
- Przez instytucję łącznikową
Instytucje łącznikowe
W Polsce rolę instytucji łącznikowej pełni:
- ZUS - dla większości umów
- KRUS - dla rolników
- MSWiA - dla służb mundurowych
Wymagane dokumenty
Dokumenty podstawowe
- Wniosek o emeryturę międzynarodową
- Dowód tożsamości
- Dokumenty potwierdzające zatrudnienie
- Zaświadczenia o okresach składkowych
Dokumenty specjalne
- Formularz liaision (dla każdego kraju)
- Zaświadczenia o nieopłacaniu składek
- Dokumenty o zmianach personalnych
- Tłumaczenia przysięgłe
Terminy i procedury
Czas rozpatrywania
Rozpatrywanie wniosku trwa zazwyczaj:
- 3-6 miesięcy dla krajów UE
- 6-12 miesięcy dla krajów z umowami bilateralnymi
- 12-24 miesięcy dla skomplikowanych przypadków
Wypłata świadczeń
Emerytury są wypłacane:
- Oddzielnie przez każdy kraj
- Na rachunek bankowy emeryta
- W walucie kraju wypłacającego
- Według harmonogramu danego kraju
Szczególne przypadki
Kraje bez umów
Dla krajów bez umów bilateralnych:
- Brak automatycznego sumowania okresów
- Konieczność opłacania składek wyrównawczych
- Osobne procedury w każdym kraju
- Możliwość podwójnego opodatkowania
Wielostronne umowy
Niektóre umowy obejmują więcej krajów:
- Umowy w ramach byłego ZSRR
- Porozumienia regionalne
- Umowy trójstronne
Przyszłość umów bilateralnych
Planowane negocjacje
Polska planuje negocjacje z:
- Indiami - ze względu na migrację IT
- Chinami - rozwój współpracy gospodarczej
- Brazylią - Polonia brazylijska
- Argentyną - Polonia argentyńska
Modernizacja istniejących umów
Aktualizacja umów w zakresie:
- Nowych form zatrudnienia
- Cyfryzacji procedur
- Rozszerzenia zakresu świadczeń
- Uproszczenia procedur
Praktyczne wskazówki
Przed rozpoczęciem pracy za granicą
- Sprawdź, czy istnieje umowa bilateralna
- Zapoznaj się z systemem emerytalnym
- Upewnij się co do opłacania składek
- Zachowaj wszystkie dokumenty
Podczas pracy za granicą
- Regularnie sprawdzaj stan konta
- Zbieraj dokumenty potwierdzające zatrudnienie
- Monitoruj zmiany w przepisach
- Planuj przyszłą emeryturę
Podsumowanie
Umowy bilateralne o zabezpieczeniu społecznym to fundament międzynarodowego systemu emerytalnego. Dzięki nim miliony osób na całym świecie mogą łączyć okresy pracy z różnych krajów i otrzymywać emerytury proporcjonalne do swojego wkładu. Znajomość tych umów i właściwe planowanie są kluczowe dla osób pracujących międzynarodowo.
Jeśli pracujesz lub planujesz pracę w kraju objętym umową bilateralną, skontaktuj się z nami. Pomożemy Ci w planowaniu emerytury międzynarodowej i przygotowaniu odpowiednich dokumentów.